Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde açıklaması şu şekildedir; taşınır veya taşınmaz üzerinde doğrudan doğruya egemenlik yetkisi veren ve herkese karşı ileri sürülebilen haklar, şeklinde tanımlansa da daha anlaşılabilir şekilde özetlememiz gerekirse; otomobil, buzdolabı, saat, gözlük, sözlük, tarla, bina, ev, araba gibi eşyalar üzerinde yer alan mutlak haklar şeklinde tanımlayabiliriz. Eşyalar üzerindeki haklar şeklinde en basit şekilde tanımlayabiliriz.
Elbette ayni haklar çeşitlere ayrıldığından sahibine sınırsız ya da sınırlı yetkiler sağlar. Peki, aynı haklar sahibine tanıdığı yetkiler kapsamına ve mahiyetine göre nasıl bir ayrıma uğrar? Mülkiyet hakkı ve sınırlı ayni haklar şeklinde iki çeşide ayrılır.
Ayni hakların çeşitleri nelerdir?
Ayni Haklar kaç çeşide ayrılır. İkiye ayrılı ve bunlar Sınırlı Ayni hak ve sınırsız ayni hak olarak anılır.
Sınırsız Ayni Haklar: Kişiye mülkiyet hakları sağlayan en geniş hak olarak tanımlayabiliriz. Bu hak ile kişi mülkiyetini kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma hakkına sahip olur.
Sınırlı Ayni Haklar: Ayni haklardan birkaçı, sahiplerine, sınırlı yetkiler tanımaktadır. Sınırlı Ayni hak kişilere eşyasının tasarrufta bulunma yetkilerinin hepsinin değil ancak bir veya ikisinin yalnız kullanma ve yararlanma yetkilerini veriyor. Haklar nelerdir göz atacak olursak irtifak hakları yani intifa, üst, kaynak, taşınmaz yükü ve rehin hakkı olarak bahsetmemiz mümkündür.
Sınırlı ayni hak çeşitleri nelerdir?
Sınırlı ayni haklar kaç gruba ayrılır? Hak sahibi kişiye tanıdıkları yetkinin mahiyetine göre 3 gruba ayrılmaktadır;
- İrtifak Hakları
- Taşınmaz Yükü
- Rehin Hakları
İrtifak hakları: İrtifak hakkı kullanım hakkı olarakta nitelendirilebiliyor. Kısacası başkasına ait bir eşyayı kullanma veya ondan yararlanma yetkisini veren haklar olarak açıklayabiliriz.
İrtifak hakkı ile kişi, taşınmaz sahibinin taşınmazını bir başkasının kullanmasına ya da yararlanmasına izin verebilir. Farklı bir ifadeyle, taşınmazın sahibinin taşınmaz üzerindeki hak ve faydaları kısıtlanırken, hakkı kullanan kişiye taşınmaz üzerinde bazı haklar vermektedir.
Taşınmaz yükü: Taşınmaz yükü, bir taşınmazın malikini o taşınmazdan sorumlu olmak üzere yükümlü kılar. Bunu diğer bir kişiye bir şeyi vermek veya yapmak ile yükümlü sayarak yapar.
Rehin hakları: Bu daha çok koruyucu bir haktır. Hak sahibi kişinin alacağının alamaması halinde bir taşınırı veya bir başka hakkı paraya çevirterek, elde edilen meblağdan alacağına almak yetkisinin veren haktır. Malik mülkiyet hakkından doğan tasarruf yetkisine, rehin hakkı sahibine tahsis etmiştir.
Yorumlar